Redelijkheid & billijkheid en het ‘van-mij’-virus
ColumnStel een jurist een vraag en het standaard antwoord is ‘dat ligt er aan’. Toen ik zelf net begon werd ik wel eens gek van die onduidelijkheid. Inmiddels weet ik dat het recht dezelfde kleur heeft als mijn haar: grijs. Het is niet allemaal zwart wit. Kom je een keer te laat op je werk, dan kom je op zich je arbeidsovereenkomst niet na, maar voor een keertje te laat komen hoef je echt niet te vrezen voor ontslag. Hetzelfde geldt bij huur: een keer te laat betalen en zelfs een incidentele kleine huurachterstand leidt echt niet tot een huisuitzetting, ook al komt de huurder formeel de huurovereenkomst dan niet na. Dat ligt bij hypotheken overigens wel anders, achterstanden kunnen dan wel tot veiling leiden ook al is die achterstand ingelopen. Maar dat is een uitzondering en ik hoop nog altijd op betere jurisprudentie.
Uiteindelijk is het recht vrijwel altijd terug te voeren naar één beginsel: redelijkheid en billijkheid. Om te zien wat redelijk en billijk is in een situatie, moet je wel afstand nemen en vooral emoties buiten beschouwing laten. Bekijk het eens door de bril van een voorbijganger. Dat is niet eenvoudig, zeker niet nu er een nieuw virus rond gaat: het ‘van-mij-virus’ (zo noem ik het althans). Mensen denken heel snel dat zij tekort zijn gedaan en dan is de redelijkheid ver te zoeken. Dat een belangrijk arrest over grondzaken het ‘Landjepik-arrest’ heet, helpt daar overigens niet echt bij. Het gaat namelijk maar zelden om pikken/stelen, maar zo voelt de eigenaar het wel. Hij denkt dat hij bestolen is, zelfs wanneer hij niet eens wist dat hij eigenaar was.
Voorbeeld
Een voorbeeld uit mijn archief. Achter een woning ligt een heel klein tuintje van zo’n 5 bij 5 meter. Vanuit de tuindeur van de woning bezien is rechts een blinde muur van de woning van de buren, links een muur (stenen schutting) met een poort en aan het eind van de tuin een houten schutting. Meer een patio dus. Zo is het al decennia lang. Op enig moment wil de eigenaar de stenen schutting vervangen omdat die op instorten staat en heeft daar een vergunning voor nodig. De gemeente vertelt hem dat hij medewerking van de buurman moet hebben omdat de tuin (volgens het kadaster) van hen beiden is. Huh?
‘Van-mij-virus’
Dat moet een eenvoudig te corrigeren foutje zijn, toch? Maar helaas, de buurman blijkt last te hebben van het ‘van-mij-virus’. Als hij hoort dat hij eigenaar is van de helft van de tuin, is hij des duivels. Hij is bestolen! De grond moet terug en meteen dient hij ook een verzoek in om een deur in zijn gevel te mogen maken. Het virus belet hem te herinneren dat hij niet eens wist van de grond. Het virus belet hem ook open te staan voor de mogelijkheid dat de kadastrale registratie misschien wel fout is, dat de grond helemaal nooit van hem was (= geen diefstal) of dat de eigenaren decennia geleden in harmonie voor deze indeling hebben gekomen (idem, geen diefstal). Dus was een rechtszaak nodig, die dat postzegeltje grond wel heel duur maakte.
Afspraak = afspraak
Andersom kan ook, soms denken mensen juist rechten te hebben die er niet zijn. Zo is er geen recht om schulden te hebben en is er ook niet altijd een recht om af te zien van een overeenkomst. Afspraak = afspraak geldt nog altijd. Een goede jurist stapt niet meteen in (uw) vechthouding, maar vertelt wat rechtens is en dat is (ook) wat redelijk en billijk is. Wij helpen u daar graag bij!
0299-250363